Rafrænt (ó)lýðræði

Fyrir nokkru var stefna ríkistjórnarinnar um upplýsingasamfélagið 2008-2012 kynnt. Þar í er margt áhugavert og jákvætt en eitt áhersluefni er þar, sem áhyggjur vekur. Ríkisstjórnin ætlar sér að gera tilraunir með lýðræði. Í tveimur sveitarfélögum verða hefðir og venjur í kosningum settar til hliðar og rafrænar kosningar haldnar. Morgunblaðið sá sérstaka ástæðu til að fagna þessum fyrirætlunum í ritstjórnargrein, en vonandi hafa þær áherslur breyst á síðustu dögum.

Það eru tvær leiðir til að halda rafrænar kosningar. Önnur með tölvum á kjörstað, hin yfir netið.

Það má spyrja hvað sé unnið með því að nota tölvur á kjörstað. Eina hagræðið við kosningarnar er að úrslit berast hraðar. Það er ekki ódýrara fyrirkomulag, nema einhverjum detti það í hug að tveir blýantar og ein pappírsörk séu dýrari en tölva. Það er ekki öruggara fyrirkomulag. Hver kannast ekki við hugbúnað sem gerir eitthvað sem hann á ekki að gera og eina ráð sérfræðinganna er að enduræsa forritið eða tölvuna. Vandinn er að við endurræsum ekki kosningar. Kjósandinn hefur enga tryggingu eða tilfinningu fyrir því að atkvæði hans sé talið. Það er horfið inn í forrit þar sem auðveldlega er hægt breyta niðurstöðum.

Í Bandaríkjunum er löng hefð fyrir því að nota tölvur og kosningavélar. Gríðarlegu fjármagni hefur verið varið í að þróa þessi kerfi. Þar er þróunin í hina áttina ef eitthvað er. Vegna spurninga um öryggi og áreiðanleika hafa fjölmörg ríki sett undanfarið verulegar skorður við notkun tölva við kosningar. Ohio ríki hætti fyrir stuttu allri notkun tölva á kjörstað og tók upp gamla lummulega kerfið að nota kjörseðil úr pappír.

Mörg dæmi hafa komið upp þar sem tölur úr kosningatölvum stemma einfaldlega ekki við fjölda kjósenda. Rafræna kosningu er ekki hægt að stemma af og endurtalning er líka tilgangslaus. Það er einungis ein tegund kosningatölva sem uppfylla kröfur um öryggi og áreiðanleika. Þær skila bréflegu afriti af atkvæðaseðlinum sem kjósandinn getur ekki breytt. Slíkar vélar eru mjög dýrar.

Hin leiðin til rafrænna kosninga er að kjósa yfir netið. Ef við horfum framhjá því að slíkt fyrirkomulag sviptir fólk réttinum til leynilegra kosninga, því það er engin leið til að tryggja að sá sem kýs sé sá sem hann segist vera eða hann sé einn í „kjörklefanum“. Þá hefur ekki verið þróað öruggt kerfi sem uppfyllir þær kröfur sem við gerum til kosninga. Fyrir nokkrum árum varði Bandaríkjaher einum og hálfum milljarði króna til að þróa öruggt kosningakerfið yfir netið fyrir hermenn sem eru staðsettir um alla veröld. Eftir að hafa eytt öllum þessum fjármunum var kerfinu hent. Það stóðst engar öryggiskröfur.

Það eru til lönd sem eru tilbúin til að gera minni kröfur til öryggis í kosningum, Eistar kjósa yfir netið en þeir hafa enga tryggingu fyrir því að kjósandi sé sá sem hann segist vera, né hafa kjósendur trausta vörn gegn kúgun og að verða þvingaðir til að kjósa gegn vilja sínum. Á Bretlandi hafa menn svo miklar áhyggjur af þverrandi kjörsókn í sveitastjórnar- og Evrópukosningum að þeir hafa leyft kosningar yfir net, með SMS, bréflega, með símavali og nánast hvaða leið sem mönnum gat dottið í hug. Eina leiðin sem jók þátttöku svo mælanlegt væri var gamaldags bréfleg kosning. Þar að auki er vandamál Breta ekki til á Íslandi.

Kosningaþátttaka á Íslandi er með því besta sem gerist, við erum með aðferð sem almenningur treystir og trúir að atkvæði hans sé talið. Það er engin ástæða til að skemma það traust.

Birt í prentmogganum 6.6.2008